Każdy, kto choć raz pracował w dużym upale, przenosił przez cały dzień ciężkie paczki, bądź – z małymi tylko przerwami – spędził kilka dni w pracy, wpisując monotonne dane do komputera wie, że niektóre zajęcia są mniej chętnie wykonywane przez pracowników. I to nie ze względu na duży hałas lub narażenie na substancje chemiczne, ale ze względu na uciążliwość wykonywanych prac.
Czynniki uciążliwe w ustawodawstwie
Czynniki uciążliwe nie są właściwie nigdzie zdefiniowane w prawie. Wspomniano o nich w rozporządzeniu dotyczącym wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży oraz kobiet karmiących dziecko piersią, a także – miedzy wierszami – w rozporządzeniu dotyczącym prac wzbronionych młodocianym. Pełną definicję można było znaleźć w nieaktualnej już normie PN-N 18004, która przedstawiała wytyczne dotyczące systemu zarządzania BHP. Wielokrotnie do pracy w warunkach uciążliwych, lub szczególnie uciążliwych odwołuje się również kodeks pracy. Nakazuje on m.in. taką organizację pracy, by zminimalizować uciążliwość pracy, zwłaszcza: pracy monotonnej oraz pracy w z góry ustalonym tempie. Kodeks pracy nakazuje również zapewnienie napojów i posiłków regeneracyjnych dla pracowników, którzy pracują w warunkach szczególnie uciążliwych.
Co to są czynniki uciążliwe
Zgodnie z definicją wspomnianej już normy PN-N 18004, czynniki uciążliwe nie powodują trwałego pogorszenia zdrowia pracownika, jednak mogą spowodować nadmierne zmęczenie lub pogorszenie się samopoczucia. Do tej grupy można zaliczyć m.in.:
- obciążenie psychiczne,
- praca monotonna,
- wysiłek fizyczny,
- oświetlenie,
- specyficzny mikroklimat,
- prace w wymuszonej pozycji.
Czynniki uciążliwe, gdy występują w dużym natężeniu mogą stać się czynnikami szkodliwymi. Kwalifikacja często zależy od charakteru i miejsca wykonywania pracy, oraz od sposobu zapewnienia ochrony, zwłaszcza środków ochrony zbiorowej. Zdarza się, że w jednej firmie warunki pracy będą zaliczane do szkodliwych, a w innym – do uciążliwych. Dla niektórych z czynników istnieją konkretne, sparametryzowane wskaźniki, które klasyfikują je do jednej z powyższych grup.
Pomiary środowiska pracy
W rozporządzeniach dotyczących najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy oraz badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia sparametryzowano czynniki, uznane za szkodliwe, takie jak:
- narażenie na czynniki chemiczne i pyły,
- narażenie na czynniki fizyczne (np. hałas),
- narażenie na czynniki rakotwórcze lub mutagenne,
- narażenie na promieniowanie,
- narażenie na mikroklimat.
W przypadku, gdy badania wykażą określoną wartość NDS (np. dla hałasu jest to poniżej 0,2 NDS, wykazane w ciągu dwóch ostatnich badań w okresie dwóch lat), nie ma potrzeby wykonywania badań – w domyśle, czynnik ten można uznać za uciążliwy. Nie zwalnia to jednak pracodawcy od ciągłego nadzoru, a w przypadku zmiany warunków pracy – należy ponownie sprawdzić, czy nie doszło do zwiększenia natężenia czynnika.
Podstawa prawna
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy
