Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.
Pracodawca ma obowiązek skierowania pracownika na badania:
Badania wstępne
Wstępnym badaniom lekarskim podlegają:
- osoby przyjmowane do pracy;
- pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.
Badania wstępne należy przeprowadzić przed dopuszczeniem pracownika do pracy. Oznacza to, że badania wstępne powinny być przeprowadzone najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy przez pracownika.
Czas między wykonaniem badań a dopuszczeniem do pracy nie powinien być zbyt odległy. Pracodawca powinien mieć bowiem pewność, że nie zaszły żadne zmiany w stanie zdrowia podwładnego.
Badania okresowe
Badaniom okresowym podlegają wszyscy pracownicy.
Częstotliwość wykonywania badań okresowych określa załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (patrz: podstawy prawne). Przywołany wyżej załącznik nr 1 ustala częstotliwość badań okresowych na podstawie czynników szkodliwych lub uciążliwych, na które narażony jest pracownik.
Lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne może wyznaczyć krótszy termin następnego badania, jeżeli stwierdzi, że jest to niezbędne do prawidłowej oceny stanu zdrowia pracownika.
Badania okresowe przeprowadzane są na koszt pracodawcy. Pracownik udaje się na te badania w miarę możliwości w godzinach pracy.
Za czas niewykonywania pracy w związku z przeprowadzanymi badaniami pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, a w razie przejazdu na te badania do innej miejscowości przysługują mu należności na pokrycie kosztów przejazdu według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych.
Orzeczenia lekarskie wydane w związku z przeprowadzonymi badaniami okresowymi pracodawca przechowuje w części B akt osobowych pracownika.
Badania kontrolne
Badania kontrolne nie mają charakteru powszechnego. Poddawani są nim pracownicy w razie zgłoszenia gotowości do pracy po nieobecności w pracy spowodowanej chorobą trwającą dłużej niż 30 dni.
Badania te mają na celu ustalenie zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku.
Badania kontrolne przeprowadzane są na koszt pracodawcy oraz w miarę możliwości w godzinach pracy.
Za czas niewykonywania pracy w związku z przeprowadzanymi badaniami pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, a w razie przejazdu na te badania do innej miejscowości przysługują mu należności na pokrycie kosztów przejazdu według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych.
Orzeczenia lekarskie wydane w związku z przeprowadzonymi badaniami kontrolnymi pracodawca przechowuje w części B akt osobowych pracownika.
Badania końcowe
Szczególną kategorią badań okresowych są tzw. badania końcowe.
Pracodawca kieruje na te badania nie wszystkich zatrudnionych u siebie pracowników, a tylko zatrudnionych w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających.
Pracownikom tym pracodawca obowiązany jest zapewnić okresowe badania lekarskie po:
- zaprzestaniu pracy w kontakcie z tymi substancjami, czynnikami lub pyłami;
- rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli zainteresowana osoba zgłosi wniosek o objęcie takimi badaniami.
Tego rodzaju badania mają na celu uzyskanie przez pracownika zaświadczenia o ewentualnym niekorzystnym stanie zdrowia, co może być przez niego następnie wykorzystane w postępowaniu związanym z uzyskaniem świadczeń związanych z chorobą zawodową.
Skierowanie na badania
Wstępne, okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę.
Skierowanie na badania pracodawca wydaje w dwóch egzemplarzach, z których jeden otrzymuje osoba kierowana na badania, a drugi lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne.
Skierowanie powinno zawierać:
- określenie rodzaju badania profilaktycznego, jakie ma być wykonane;
- w przypadku osób przyjmowanych do pracy lub pracowników przenoszonych na inne stanowiska pracy – określenie stanowiska pracy, na którym osoba ta ma być zatrudniona; w tym przypadku pracodawca może wskazać w skierowaniu dwa lub więcej stanowisk pracy, w kolejności odpowiadającej potrzebom zakładu;
- w przypadku pracowników – określenie stanowiska pracy, na którym pracownik jest zatrudniony;
- opis warunków pracy uwzględniający informacje o występowaniu na stanowisku lub stanowiskach pracy czynników niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia lub czynników uciążliwych i innych wynikających ze sposobu wykonywania pracy, z podaniem wielkości narażenia oraz aktualnych wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tych stanowiskach.
Orzeczenie lekarskie
Badania profilaktyczne kończą się orzeczeniem lekarskim stwierdzającym:
- brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku albo
- istnienie przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku – w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.
Lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne wydaje orzeczenie lekarskie w dwóch egzemplarzach – jeden osobie badanej i drugi pracodawcy.
W razie negatywnego wyniku badania profilaktycznego pracodawca ma bezwzględny zakaz dopuszczenia pracownika do pracy.
Badania przy umowie zlecenia
Przeprowadzanie badań lekarskich dla zleceniobiorców zależy od rodzaju wykonywanej przez nich pracy.
Zleceniodawca nie ma obowiązku pokrycia kosztów badań zatrudnianych zleceniobiorców. Kwestia ta powinna zostać uregulowana w umowie.
Źródło
Podstawa prawna
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2018 r. poz. 917, z późn. zm.);
- Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (Dz. U. z 2018 r. poz. 1155, z późn. zm.);
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. z 2016 r. poz. 2067);
- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika (Dz. U. z 2017 r. poz. 894).
